Wakacje w Polsce

Historia Ukryta w Legendzie- Wyspa Wolin

02 September 2013r.

Historia ukryta w legendzie, pod ziemią, pod wodą - wyspa Wolin Wyspa Wolin, choć pozornie znana i często odwiedzana przez turystów, ciągle skrywa ślady swojej burzliwej przeszłości geologicznej, jak i bliższych nam dziejów historii. Współcześni mieszkańcy Wolina - legendarnej Winety próbują odtworzyć dawny świat w Skansenie Słowian i Wikingów, a dzięki współpracy geologów i archeologów wiemy coraz więcej o przyczynach zagłady tej ludnej kiedyś osady. To również doskonały teren do prowadzenia obserwacji zmian dokonujących się we współczesnym krajobrazie. Podajemy nowe fakty o znanych miejscach i obiektach oraz prezentujemy te atrakcyjne, ale mniej odwiedzane. Charakterystyka fizjograficzna wyspy Wolin Na stosunkowo niewielkiej pod względem obszaru wyspie Wolin (265 km2) znajdują się unikatowe obiekty przyrodnicze (1) o dużej wartości edukacyjnej. Wśród nich, poza znanymi wśród turystów atrakcjami z terenu Wolińskiego Parku Narodowego, istnieją inne, mniej spopularyzowane. Na Wolinie wyróżniono dziewięć mikroregionów fizycz-nogeograficznych. Są to: Mierzeja Świny zwana też Mierzeją Przytorską, która powstała w ciągu ostatnich 6000 lat i stanowi rozległy obszar występowania form eolicznych w postaci wałów wydm nadmorskich i obniżeń międzywydmowych. Pasmo Wolińskie stanowi przykład dobrze wykształconej formy spiętrzonej moreny czołowej, która powstała w czasie ostatniego zlodowacenia. Pagórki Lubińsko-Wapnickie (11) są przedłużeniem Pasma Wolińskiego w kierunku południowo-zachodnim. Są one silnie przekształcone przez działalność górnictwa odkrywkowego w poszukiwaniu kredy i margli. Pojezierze Wolińskie położone na wschód od Pasma Wolińskiego liczy dziewięć jezior: Warnowo, Czajcze, Do-mysławskie, Żółwińskie, Kołczewo, Wisełka, Zatorek, Ra-cze i Koprowo. Są to jeziora polodowcowe za wyjątkiem jeziora Koprowo, które powstało wskutek odcięcia dostępu do morza. Wszystkie jeziora mają dna położone poniżej poziomu morza, a więc stanowią kryptodepresje. Formy eoliczne - formy terenu powstałe wskutek niszczącej i budującej działalności wiatru. Morena - (1) osad niesiony w lądo-lodzie (lodowcu), (2) osad wytopiony z lądolodu (lodowca), (3) forma zbudowana z osadów wytopionych z lądolodu (lodowca). Morena czołowa spiętrzona - wały, garby i pagóry powstałe wskutek spiętrzania i odkłuwania starszych osadów przez nasuwające się czoło lądolodu. Sandr ( szwedz.) - rozległy stożek piaszczysty utworzony przez wody roztopowe wypływające z lądolodu lub lodowca. Kem - forma terenu w postaci pagórka, wału lub stoliwa zbudowana z piasków lub żwirów warstwowanych powstała wskutek depozycji osadów w szczelinach topniejącego lądolodu. Oz - wał z piasków i żwirów akumulowanych we wnętrzu tunelu lodowego, którym płynęła woda z topniejącego lądolodu. Prawo lubeckie - niemieckie prawo lokacyjne obok prawa magdeburskiego najbardziej rozpowszechnione. Wzorowane na prawie Lubeki, nadanym miastu w 1226 r. przez cesarza Fryderyka II. Od XIII wieku stanowiło wzór prawno-organizacyjny dla ponad 140 miast, położonych wzdłuż południowego wybrzeża Bałtyku i na przyległych terenach. Przyjmowały je głównie miasta związane z Hanzą. Cechą charakterystyczną miast lokowanych na prawie lubeckim jest brak placu rynkowego. Funkcje rynku spełnia szeroka ulica: Długi Targ w Gdańsku lub Stary Rynek w Elblągu. Lokacja miast na prawie niemieckim gwarantowała zwykle w przywileju lokacyjnym prawa mieszczan, przyczyniając się m.in. do rozwoju gospodarki towarowo-pieniężnej i uniezależnienia miasta od feudałów; chłopi otrzymywali dziedziczne prawo do ziemi, wieś - autonomiczny sąd. Równina Dargobądzka to obszar sandrowy powstały wskutek działalności wód polodowcowych. Mokrzyckie Góry to pasmo morenowe o maks. wysokości 68 m n.p.m., położone w południowej części wyspy między Wolinem a Dargobądziem. Obniżenie Kodrąbskie - falista morena denna urozmaicona pagórkami kemowymi i wałami ozowymi. Mierzeja Dziwny stanowi wąski zespół wałów wydmowych oraz od południa podmokłych równin akumulacji bagiennej. Półwysep Rów to częściowo ścięty wskutek falowania wał ozowy, obecnie pokryty cienką warstwą osadów torfowych. Ukształtowanie powierzchni okolic Wolina Najważniejszą cechą rzeźby terenu okolic Wolina jest wydłużona forma terenu, na której zostało zbudowane średniowieczne miasto. W IX i X wieku forma ta była niemal ze wszystkich stron otoczona bagnami i terenami podmokłymi. Od wschodu były to nadbrzeżne bagna ciągnące się wzdłuż rzeki Dziwny, a od zachodu równiny bagienne Obniżenia Kodrąbskiego. Wzgórze wolińskie miało więc naturalną ochronę przed nieproszonymi przybyszami. Wydłużone wzgórze wolińskie jest przykładem ozu. Ozom towarzyszą zwykle tzw. rynny przyozowe. Jedną z takich rynien wykorzystuje od kilku tysięcy lat rzeka Dziwna. Wcześniej, tam gdzie dzisiaj płynie Dziwna, znajdowało się rynnowe jezioro polodowcowe. Wolin Niewielkie miasteczko położone nad Dziwną zadziwia imponującą historią. Badania archeologiczne wykazały ślady osadnictwa w tym miejscu nieprzerwanie od czasów neolitu. Miasto powstało najpewniej na przełomie VIII/IX wieku. Była to stolica plemienia Wolinian (Velunzani wymienieni w połowie IX wieku w przekazie Geografa Bawarskiego opisującego te ziemie na zlecenie państwa karolińskiego). Według tego przekazu plemię to miało 70 grodów. Największy rozkwit Wolina przypada na wiek X - pierwszą połowę wieku XI, kiedy po raz pierwszy został zniszczony przez Duńczyków (1043 r. - wyprawa Magnusa Dobrego). Było to wówczas bogate i ludne miasto, jedno z największych w tej części Europy, w którym obok Słowian zamieszkiwali przedstawiciele różnych nacji. Według przekazu z X wieku arabskiego podróżnika Ibrahima Ibn Jakuba było to „potężne miasto nad Oceanem (Bałtykiem) mające 12 bram. Ma ono przystań, do której używają przepołowionych pni." Tu przybył w 1124 roku św. Otton, który ochrzcił mieszkańców i zbudował dwa kościoły: św. Michała Archanioła oraz pod wezwaniem św. św. Wojciecha i Jerzego. Tu też w 1140 roku ustanowiono siedzibę biskupstwa pomorskiego, którego biskupem został Wojciech. W 1176 roku po kolejnym najeździe Duńczyków (1173 rok) biskupstwo przeniesiono do Kamienia. Wolin wtedy utracił swoje znaczenie. W 1278 roku lokowany został na prawie lubeckim, a w XIV wieku należał do Hanzy, jednak nigdy nie odzyskał dawnej świetności i liczebności dziewięciu tysięcy mieszkańców. Obecnie Wolin otwiera się coraz bardziej na turystykę, kusząc odkryciami archeologicznymi i licznymi przedsięwzięciami z zakresu archeologii eksperymentalnej - stocznią Niedamira rekonstruującą wczesnośredniowieczne łodzie i statki oraz skansenem, a także festiwalami Słowian i Wikingów (3). Historii Wolina i wynikom badań poświęcona jest kolekcja lokalnego Muzeum Regionalnego im. A. Kaubego oraz znaczna część ekspozycji „Pradzieje Słowian na Bałtyku" w Muzeum Narodowym w Szczecinie. Współczesność obdarowała Wolin obwodnicą z najdłuższym w Polsce mostem łukowym (4) (165 m między podporami, 2003 r). Odbudowano także zniszczony w czasie działań II wojny światowej gotycki ceglany kościół św. Mikołaja (2). Obszerny teren pomiędzy kościołem i brzegiem rzeki był pierwotnie gęsto zabudowany, czego ślady widoczne są w miejscach archeologicznych odkrywek. W muzeum obejrzeć można makietę przedstawiającą przedwojenny Wolin. Podczas najnowszych, ratunkowych badań archeologicznych kierowanych przez prof. Władysława Filipowiaka na linii przebiegu obwodnicy Wolina dokonano szeregu nowych odkryć, które znacząco rozszerzyły wiedzę o historii Wolina u schyłku X i w XI wieku. Badania archeologiczne, udokumentowały znacznie większy niż dotychczas przypuszczano zasięg nabrzeży portowych z X wieku. Wyraźne ślady drewnianych konstrukcji nabrzeży portowych odkopano w północnej części miasta, a za pomocą metody dendrochro-nologicznej określono czas ich budowy na koniec X wieku. Jednocześnie, dzięki badaniom geologicznym prowadzonym przez prof. Ryszarda Borówkę pod doliną Dziwny oraz przy jej brzegu zachodnim, stwierdzono występowanie dość grubej pokrywy osadów jeziornych i bagiennych związanych z dawnym jeziorem rynnowym istniejącym na tym obszarze przed ok. 6000 lat. Budowa ciężkich konstrukcji drewnianych nabrzeży portowych na grubej pokrywie osadów jeziorno-bagiennych zapoczątkowała w X wieku proces osiadania gruntu i stopniowego obniża- Hanza - średniowieczna organizacja miast, mająca na celu opanowanie handlu na Bałtyku i w krajach nadbałtyckich. Dla obrony swych interesów Hanza posiadała własne wojska lądowe i flotę wojenną. Hanza posiadała liczne przywileje przyznawane przez władców poszczególnych krajów. Początkowo należały do niej wyłącznie miasta niemieckie położone nad Morzem Północnym, m.in. Lubeka, Stralsund, Greiswald, Hamburg, później objęła także miasta niemieckie położone nad Renem oraz miasta krzyżackie, szwedzkie i polskie. Z miast polskich do Hanzy należały m.in.: Gdańsk, Toruń, Elbląg. W szczytowym okresie rozwoju Hanza liczyła około 160 miast pod przewodnictwem Lubeki. Dendrochronologia - naukowa metoda datowania polegająca na analizie wzoru słojów drzew, pozwala określić wiek z próbek drewna z dokładnością przynajmniej co do roku. Mniej więcej w tym samym czasie zaznaczyła się również dość wyraźna tendencja wzrostu poziomu morza uwarunkowana bardzo ciepłym klimatem, jaki panował w przełomie I i II tysiąclecia naszej ery. Te dwie przyczyny, a mianowicie wzrost poziomu wody oraz zapadanie się powierzchni terenu spowodowały zalanie dość sporej części gęsto zaludnionej dzielnicy portowej Wolina oraz nisko leżących obszarów znajdujących się na zachód od miasta. Badacze uważają, że te zmiany środowiskowe, wywołane częściowo przez samych Wolinian, spowodowały zapaść gospodarczą tej znaczącej osady, a jednocześnie być może stały się impulsem powstania legendy o Winecie - zatopionym mieście portowym, słynącym z wielkiego bogactwa. Obecnie - od wielu już lat - organizowany jest latem w Wolinie Festiwal Słowian i Wikingów, którego jednym z zamierzeń jest przypomnienie dawnej świetności miasta i przybliżenie jej współczesnym mieszkańcom. W tym też celu Stowarzyszenie Centrum Słowian i Wikingów wybudowało na wyspie nad Dziwną skansen (5). Docelowo ma w nim być 2 7 chat wykonanych w dawnych konstrukcjach, 4 bramy z umocnieniami obronnymi, nabrzeże portowe. Już dzisiaj, także poza terminami kolejnych festiwali, można w nim zapoznać się z technikami wytwórczymi dawnego rzemiosła (między innymi: garncarstwo, kowalstwo, szkutnictwo, ro-gownictwo, bursztyniarstwo, skórnictwo) (6) oraz poznać warunki bytu dawnych mieszkańców Wolina, zamieszkując w replikach wczesnośredniowiecznych budynków, a także przebierając się w stroje z tamtych czasów (7). Odbywają się tu warsztaty archeologii eksperymentalnej zarówno dla dzieci, młodzieży, jak i dorosłych, podczas których uczestnicy biorą udział w wytwarzaniu przedmiotów codziennego użytku (np. wyrób naczyń glinianych, pieczenie chleba itp.), wykorzystując przy tym dawne sposoby produkcji. Lubin - Wzgórze Zielonka i wsteczna delta Świny Brama Świny stanowi najmłodszą część wysp Wolin i Uznam. Składa się ona z dwóch mierzei - Wolińskiej i Uznamskiej, które odgrodziły od pełnego morza obecny Zalew Szczeciński. Na powierzchni tych mierzei są do dzisiaj widoczne równoległe wały wydmowe, które kiedyś rozwijały się na zapleczu plaży. Obecnie te formy wydmowe pozwalają nam na odczytanie zmian zasięgu morza w południowej części Zatoki Pomorskiej podczas ostatnich 5000 lat. Na powierzchni wspomnianych mierzei wyróżnia się trzy generacje form wydmowych. Najstarsze z nich, a zarazem najniższe, są nazywane wydmami brunatnymi. Ich nazwa wywodzi się od brunatnej barwy poziomu iluwialnego gleb bielicowych, które najdłużej rozwijały się na tych formach wydmowych. Nieco młodsze, a zarazem wyższe są to tzw. wydmy żółte, na których występują znacznie słabiej rozwinięte gleby bielicowe, których poziom iluwialny odznacza się żółto-brązowym zabarwieniem. Najmłodsze, a zarazem najwyższe są wydmy białe ciągnące się niemal równolegle do współczesnej linii brzegowej. Około 200 lat temu wydmy białe były formami ruchomymi przemieszczającymi się z północy na południe zgodnie z kierunkiem wiania najsilniejszych wiatrów. Na ich powierzchni nie rozwinęła się jeszcze bardziej wyraźna pokrywa glebowa. Jedynie ze Wzgórza Zielonka (8), można w całej okazałości podziwiać widok na większość wysp (9) tworzących nadwodną część delty wstecznej Świny zajmującej powierzchnię około 20 km2 (10). Powstanie i rozwój delty wstecznej jest związane z wlewami wód morskich do Zalewu Szczecińskiego poprzez cieśninę Świny. Szczególnie intensywne wlewy wód występują podczas sztormów jesienno-zimowych, gdy przeważają wiatry wiejące z północy i północnego zachodu. W takich warunkach poziom wody w Zatoce Pomorskiej może się podnosić nawet do 1,5-2 m powyżej stanu średniego. Zalewane są wówczas nisko leżące tereny delty wstecznej, a przynoszone wraz z wodą morską piaski są częściowo akumulowane na powierzchni. Analiza geologiczna i morfologiczna dna północnej części Zalewu Szczecińskiego oraz samej delty wstecznej pozwala na stwierdzenie, że w strefie podwodnej Zalewu istnieje niższy poziom delty wstecznej. Uformował się on w czasie, gdy poziom wody w Bałtyku południowym był o ok. 2-2,5 m niższy niż obecnie. Ta podwodna część delty zaczęła powstawać ok. 3000 lat temu, gdy istniało jeszcze szerokie połączenie Zatoki Pomorskiej z Zalewem Szczecińskim. Proces rozwoju współczesnej delty wstecznej został wyraźnie zahamowany po oddaniu do użytku w 1880 r. Kanału Cesarskiego (niem. Kaiserfahrt) zwanego dzisiaj Kanałem Piastowskim. Od tego momentu nie zauważa się wyraźniejszego przyrostu delty.

wczasy, wakacje w polsce, wczasy w Polsce, wycieczki zagraniczne, Bałtyk, Zalew, Wolin, Pomorze Zachodnie, Wczasy, Wakacje, Zwiedzanie, Wycieczki, muzeum, Szczecin, Skanseny